RESAID Sözlük

Siyasal astroturfing kampanyaları, kamuoyunun gerçek fikirleri gibi görünmeyi amaçlasa da aslında siyasal elitler, partiler veya şirketler tarafından organize edilir. Bu kampanyalar aracılığıyla, özellikle de seçim dönemlerinde, bu aktörler kendi amaçlarına uygun bir görüş veya fikri tabandan yayılmış ve toplumun çoğunluğu tarafından destekleniyor gibi sunarak kamuoyunu etkilemeye çalışırlar.

Bü tür yanlış bilgiler gerçek bilgileri farklı bağlamlarla yeniden çerçeveleyerek tanımlamak ve yeniden üretilmiş anlatılar sunmak için kullanılır.

Botlar, sosyal medyadaki yanlış bilgilerin yayılmasına neden olan otomatize edilmiş sahte hesaplardır.

Yayılan yanlış bilginin, yanlış bilgi olduğunu açıklayarak onu düzelten yanlış bilgiyle mücadele yöntemidir.

“Deep learning” ve “fake” kelimelerinden türetilen deepfake terimi, yapay zeka kullanılarak görüntü veya videoda yer alan kişinin veya nesnenin bir başka kişi veya nesneyle değiştirilmesiyle üretilen içerikleri tanımlamak için kullanılır.

Bir yanlış bilginin düzeltildikten sonra da etkisinin devam etmesini ifade eder. Yanlış bilgi çürütüldüğünde bile insanlar buna inanmaya devam edebilir ve karar verme süreçlerini etkileyebilir.

Dezenformasyon, kasıtlı olarak üretilen yanlış bilgilerdir ve bireylere, devletlere veya kuruluşlara zarar vermeyi amaçlar.

Doğrulama, bilgi ekosistemindeki yanlış bilgilerin tespit edilmesi ve doğrulanması anlamına gelir. Doğrulama kuruluşları, yanlış bilgileri doğrulayarak onların yayılmasını engellemeyi amaçlar.

Bireylerin izni olmadan özel bilgilerinin yayınlanması anlamına gelir. Doxing, zarar verme amacıyla kamuya açık bir şekilde özel bilgileri paylaşılan malenformasyon türüdür.

Filtre balonu, bireylerin sahip oldukları ideolojilerine ve arama geçmişlerine dayanarak benzer fikirde oldukları içeriklerle karşılaşmasını sağlayarak, onlardan olmayan içeriklerden izole olmasını sağlayan durumdur.

Yanıltıcı doğruluk etkisi, tekrarın bilgiye olan inancı güçlendirdiği durumu ifade eder. Özellikle sosyal medya platformlarında yanlış bilgiye tekrar tekrar maruz kalmak, bu iddialar önceki bilgilerle çelişse veya inandırıcı olmasa bile bu bilginin doğruluğuna ilişkin algının artmasına neden olabilir.

Geri tepme etkisi, bireylerin sahip oldukları inançlarla uyumlu olan yanlış bilginin çürütüldüğünde bu yanlış bilgiye olan inançlarının güçleneceğini öne sürer. Bireylerin inançlarına veya yatkınlıklarına karşı gelindiğinde, tartışmalı bir siyasi veya bilimsel konu hakkındaki yanlış bir algıyı onaylama ihtimallari yükselebilir.

Güdülenmiş düşünceye göre bireyler karşılaştıkları yeni bilgileri kendi dünya görüşleri ile uyumlu hale getirmeye çalışırlar.

Kamuoyunun şekillenmesinde nesnel gerçeklerden ziyade duyguların etkilediği durumu ifade eden durumdur.

Hiper-metinsellik, çok sayıda bilginin sosyal platformlar veya ağlar üzerinde serbestçe hareket etmesini sağlayan, yeni medyanın özelliğidir. Kullanıcılar, içeriklerdeki, “buraya bakın”, “buraya tıklayın” butonları, “bu da ilginizi çekebilir” başlıkları aracılığıyla sürekli olarak yeni sekmelere ve sayfalara yönlendirilir.

Kriz zamanlarında dijital ve fiziksel ortamlarda yanlış veya yanıltıcı bilgiler de dahil olmak üzere çok fazla bilginin yayılmasıdır. Kamu sağlığına zarar veren ve risk alma davranışlarını etkileyen sonuçları olur. Ayrıca sağlık otoritelerine karşı güvensizliğe yol açar ve halk sağlığı müdahalesini zayıflatır.

Komplo teorileri, sosyal ve siyasal olayların nedenlerinin, iki veya daha fazla her şeye gücü yeten ve güçlü aktörün gizli komploları olduğu iddiasıyla açıklar.

Malenformasyon, zarar vermek için paylaşılan gerçek bilgilerdir. bir kişiye veya itibarına zarar verecek şekilde yayılan özel veya ifşa edici bilgileri içerir.

Gerçek bir bilgi, görüntü veya videonun aldatma amacıyla manipüle edilmesi ve değiştirilmesi anlamına gelen yanlış bilgilendirme türüdür. Gerçek görsellerin kurgulanması, videoların kesilerek belirli bir kısmının paylaşılması özellikle sosyal medya platformlarında en sık rastlanan manipülasyon türleridir.

Medya okuryazarlığı, insanların eski ve yeni medyada karşılaştıkları içeriği analiz etmek ve değerlendirmek için eleştirel bir bakış açısı geliştirme becerisini ifade eder.

Yanlış olan, ancak zarar verme amacı taşımayan bilgilerdir. bilginin yanlış olduğunu bilmeyen insanlar yanlış bilginin yayılmasında rol oynarlar.

Nefret söylemi, din, etnik köken, milliyet, ırk, renk, soy, cinsiyet veya diğer kimlik faktörlerine göre belirli bir gruba saldıran veya onları aşağılayan veya ayrımcı bir dil kullanan söylemlerdir.

Sosyal psikolojideki aşılama teorisine dayanan ön-çürütme, bireylerin yanlış bilgiye maruz kalmadan önce bu bilgilere karşı dirençlerini artırmayı amaçlayan yanlış bilgiyle mücadele tekniğidir.

Bilgilerin ya da fikirlerin, çıkarı olan taraflardan birinin sistematik olarak kendi çıkarına olacak şekilde yayılması. Amaç yayan tarafın çıkarına bir kanaat ya da tutum oluşturmaktır.

Hem eski hem de yeni dijital medya kuruluşları tarafından yayılan yanlış/sahte haberlerdir. Ancak sahte haber terimi politikacılar tarafından profesyonel gazeteciliği ve medyayı itibarsızlaştırmak için kullanılır.

Başlıkların, görsellerin veya görsel alt yazıların içerik ile eşleşmediği durumlar için kullanılan yanlış bilgi türüdür.

Bir kişi, kurum ya da haber kaynağını taklit eden sahte hesaplar ve siteler tarafından yayılan bu içeriklerde, iyi bilinen ve tanınan kurumlar veya gazetecilerin bilgileri kullanılmaktadır.

Seçici maruz kalma, bireylerin kendi görüş ve ideolojileri ile uyumlu olmayan bilgi kaynaklarına karşı önyargılı olmalarını ve kendi ideolojileriyle tutarlı kaynakları takip etmelerini ifade eder.

Siber birlikler devletler ya da siyasi partiler tarafından desteklenen organizasyonlardır. Düşman devletlere ya da topluma karşı dezenformasyon kampanyaları yürütürler.

Sosyal medya platform mimarisi, platformlarda kullanıcıların davranışlarını etkileyen, kısıtlayan ve şekillendiren sosyal medya platformlarının teknik protokolleridir.

Sosyal medya platformlarında kışkırtmak veya rahatsız etmek amacıyla kasıtlı olarak saldırgan veya kışkırtıcı içerik paylaşan bir hesaptır. Troller, paylaştıkları içeriklerle belirli gruplara zarar vermeyi amaçladıkları için yanlış bilgi yayabilirler.

Trol çiftliği, devletler veya şirketler tarafından desteklenen, kamuoyunu ve toplumun karar alma sürecini etkilemeyi amaçlayan kurumsallaşmış trol topluluğudur. Çevrimiçi alanı kutuplaştırmak için sosyal konular veya seçimler üzerine dezenformasyon üretir ve yayarlar.

FIMI, genellikle yasadışı olmayan yollarla, değerleri, prosedürleri ve siyasi süreçleri tehdit ederek onları etkileyebilme potansiyeline sahip müdahalelerdir. Manipülatif olan bu faaliyetler, kasıtlı ve koordineli bir şekilde yürütülür. Bu faaliyetin aktörleri, devlet veya devlet dışı aktörler de dahil olmak üzere kendi toprakları içinde ve dışında vekilleri olan kişiler olabilir.